Flam - trein en fjordvaren

26 en 27 juni,    Dag 21 en 22

Treinrit

Wie in Flam is, gaat vanzelfsprekend met de trein naar Myrdal. Dat doen wij dus ook.  Het lijntje Myrdal-Flam is een zijtak van de grote spoorlijn Oslo-Bergen en dateert uit 1940. Zo’n twintig jaar is er gebouwd aan dit twintig kilometer lange lijntje, vooral om de twintig tunnels met de hand uit te hakken.  Het lijntje stijgt naar ruim 800 meter hoogte en is daarmee een wonder van spoorwegvernuft. De trein tuft weer door een prachtig landschap.

Op een klein stationnetje, 's morgens in de vroegte . . . ..

Dansende nimf

Hoogtepunt is de stop bij een grote waterval, waar plotseling de nimfen uit een eerder vertelde sage lokkend dansend opduiken.  

Vanuit Myrdal kun je terug fietsen per mountainbike. Wij laten die mogelijkheid over aan sportieve jonge mannen en kiezen er zelf voor de helft van het traject terug te wandelen. 

Geiten op ons pad

Een mooie wandeling over een alsmaar dalend pad, lekker in de zon en door een prachtig landschap.  De spoorbaan is nooit ver weg en op een stationnetje in niemandsland stappen we weer op de trein voor het laatste stuk terug. 

Tip1: Ook al loop je maar de helft van het traject terug dan loont het toch om een retourtje te kopen. Dat is voordeliger dan een heel en een half enkeltje. 

Tip2: Wij kochten de treinkaartjes gewoon in Flam zelf. In het seizoen is die mogelijkheid niet altijd vanzelfsprekend aanwezig. Als er cruiseschepen zijn, willen zo veel passagiers met de trein mee dat er voor gewone passanten niet altijd zitplaatsen overblijven. Van te voren via internet boeken is dan wellicht een optie. Meer info op www.visitflam.com. 

Dit is onze tweede treinrit in Noorwegen. Een andere mooie treinrit is die van Dombas naar Andelsnes

Varen door het fjord

Flam ligt aan het einde van de Aurlandfjord, die weer in verbinding staat met de wonderschone, nauwe Naeroyfjord. We laten ons op onze tweede dag in Flam met een bus naar Gudvangen brengen en varen per boot terug over het fjord naar Flam.  Hoewel de lucht het eerste gedeelte geheel is dicht getrokken, blijft het een prachtige vaartocht van zo’n twee uur over dit ook al op de UNESCO-Werelderfgoedlijst staande fjord. Het levert weer tal van uitzichten op van uit het water oprijzende bergen, watervallen en hoog op de berg liggende boerderijen. 

Een beetje fris is het wel aan boord

Een andere mogelijkheid om door een Fjord te varen is bij Geiranger

Het is een welbestede dag, ook al, omdat de bus een omweg maakte naar Stalheimskleiva, een weg langs een steile berghelling met maar liefst twaalf haarspeldbochten en een stijging van soms 20%. We zouden het met de camper niet graag hebben gedaan maar de buschauffeur stuurt de meterslange bus rustig door de bochten. Bonus is de stop bij het Stalheim Hotel, waar we een fenomenaal uitzicht op de vallei hebben. 

En ook de lobby met al zijn oude Scandinavische design meubelen is een kijkje waard.

Om ons niet alleen te laten vervoeren maar ook zelf in actie te zijn, wandelen we vandaag ook nog naar het oude kerkje van Flam, een traject wat we ook gemakkelijk hadden kunnen fietsen. Nu lopen we over een geasfalteerde weg zo’n 3,5 kilometer heen en weer terug aan beide zijden van de rivier.

Kerkje in oud Flam

De volgende dag rijden we vanuit Flam de oude weg naar Laerland en rijden we via de 24 km lange tunnel terug.

Overnacht: nog twee nachten op camping Flam

Gereden: 0 kilometer

Weer: 1^e dag prachtig zonnig, 24 graden, 2e dag afwisselend bewolkt en zon en tussendoor wat regen,  ca. 20 graden

                                                                        Verder met Laerdal, Hardangervidda, weg 13

Van Flam naar Laerland over oude weg en terug door tunnel

28 juni, zaterdag   Dag 23

Oude weg van Aurland naar Laersdal

Het is eind juni en we rijden hier in Noorwegen met de camper tussen twee muren van sneeuw.  

We zijn hoog op het bergplateau tussen Aurland en Laersdal en rijden de oude weg, hoog boven de tunnel. Deze weg is ons door iedereen aangeraden en blijkt letterlijk en figuurlijk adembenemend. Vooral het eerste stuk vanaf Aurland is smal, steil en bochtig. Bij iedere haarspeldbocht zijn we op dit 4 meter brede weggetje blij dat we geen auto, laat staan een andere camper of autobus,  tegen komen.  Last van hoogtevrees moet je ook niet hebben, want we stijgen en stijgen maar en zien bij de bochten het dal en het fjord steeds duizelingwekkend laag onder ons. Gelukkig brengt J ons koelbloedig draaiend en schakelend, heelhuids boven.  

Uitzicht vanaf de Stegastein

Daar wacht ons bij het uitzichtspunt Stegastein - een soort horizontale skischans, hoog boven het fjord - op deze heldere en zonnige dag een betoverend uitzicht over het blauwe fjord. 
Dat vinden de Noren zelf ook; zelfs op het toilet is een groot raam gemaakt om van dit uitzicht te genieten!

De Stegastein. Foto: Tripomatic

Daarna volgt een nog steeds stijgend maar minder duizelingwekkend traject over het bergplateau met sneeuwresten en ijsmeertjes. Zoals zo vaak, geven ook hier foto’s maar een deel van de ongerepte werkelijkheid weer. Wij verwachten dat er ieder ogenblik trollen tevoorschijn kunnen komen.  

Na het hoogste punt wordt de weg al dalend weer groener en lieflijker. Hier wachten de fraaie houten huizen in Laerdal.  

We rijden door over de E16 en de historische weg naar de uit 1180 daterende staafkerk van Borgund. Mede dankzij vele teerlagen staat deze oude houten kerk er nog steeds gaaf bij. 

Laerdaltunnel

We maken de mooie rondrit compleet door voor de terugweg naar Aurland de 24 kilometer lange Laerdaltunnel te nemen. 

Om te zorgen dat je tijdens de ca. 25 minuten durende rit door de tunnel niet in slaap valt, is de tunnelbuis op drie plaatsen  geheimzinnig blauw verlicht.

Na de tunnel  laten we Aurland en Flam nu rechts liggen en kiezen we weg nr. 50 richting Hol, ook al weer een toeristische weg. 

Na ca. 30 kilometer en diverse ogenschijnlijk ruw in de bergen uitgehakte tunnels houden we het bij Orsbo op de camping voor vandaag voor gezien. 
Zoals op zo veel plaatsen in Noorwegen is het hier stil, een stilte die ook hier wordt verbroken door het altijd ruisende en kletterende water.  

Gereden: 162 kilometer 

Overnachtingsplaats: Camping bij Osterbo Fjellstove

Weer: Zonnig, blauwe lucht met witte wolken, 20 tot 22 graden

Over Hardangervidda naar Eidfjord

29 juni, zondag  Dag 24

We beginnen de dag met het ontbijt in de zon

Hardangervidda

Ruig en weids is het landschap dat we vandaag doorkruisen. We gaan eerst naar het zuid-oosten via weg nr. 50 en vervolgens vanaf Geilo weer via weg nr. 7 naar het westen tot aan Eidfjord. Het zijn beide toeristische routes die over de Hardangervidda voeren. Weer passeren we talloze meertjes en besneeuwde bergtoppen.  Bijzonder zijn de tunnels in weg 50. Ze lijken ruwweg uitgehakt in de bergen en spiralen in lange bochten omhoog of omlaag; een bijzondere ervaring. 

Meertjes als spiegels

Langs weg 50

Het landschap is vaak ruw, kaal en weids; alleen de hoogspanningmasten   langs weg 50 detoneren enigszins in deze natuur.  Maar ja, de door waterkrachtcentrales geproduceerde elektriciteit moet wel naar de bewoonde wereld worden getransporteerd. Later komt er meer begroeiing en zien we de toekomstige scheepsmasten in de vorm van kaarsrechte naaldbomen langs de weg staan. 

Het landschap rondom weg 7 is zo mogelijk nog weidser; 360 graden rond je heen kijkend zie je alleen maar rotsachtige, door meertjes doorsneden, bemoste hoogvlakte met de bergen op de achtergrond. In het gebied moeten duizenden rendieren leven, maar daarvan hebben we er geen een ontmoet.

Hoogvlakte langs weg 7

Links loopt hoog de weg. Van het plateau linksvoor stort de waterval naar beneden

Waterval Vorigsfossen

We hebben deze reis letterlijk al honderden grotere en kleinere watervallen gezien, zodat we niet eens meer echt opkijken van een stroom water, die van een berg afkomt. Maar bij de Vorigsfossen – volgens de Noren zelf de beroemdste waterval – stoppen we toch. 

Het is in ieder geval bijzonder dat we hier van boven (bij hotel Fossli) op de waterval kijken en zo het water in de diepte zien storten,  in plaats er van beneden tegen aan kijken.

Waterval Varingfossen

Kort na de waterval parkeren we ons rijdend huisje op een kleine camping in Ovre Eidjfjord. 

Tip: Wij parkeerden bij het Fossli hotel (50 NOK) maar je kunt ook (vanaf Geilo gezien) iets doorrijden naar de gratis parkeerplaats. Niet ver daarvandaan begint ook een wandelpad, lager naar de waterval. 

Gereden: 157 kilometer

Overnacht: Camping Saebo, Ovre Eidfjord

Weer: Zonnig met witte wolken, fris, circa 20 graden

Langs weg 13 van Eidfjord richting Stavanger

30 juni en 1 juli, maandag en dinsdag   Dag 25 en 26

Waterkrachtmuseum in Tyssedal

Frisblauw geverfd staat een immense rij turbines en generatoren te glimmen in een grote hal. We zijn in Tyssedal in het Noors waterkracht- en Industriemuseum. Als je, zoals J, een groot deel van je werkzame leven te maken hebt gehad met elektriciteitsopwekking, dan kun je dit niet overslaan, nietwaar.  
Het museum laat op een beeldende manier zien hoe ruim een eeuw geleden er al waterkrachtcentrales werden gebouwd, dankzij de ‘ witte steenkool’ van Noorwegen.  Door deze energieopwekking kon ook de industrie floreren. Voor veel arme mensen betekende dit een beter loon en minder armoe. Behalve de machines, zijn in het museum ook nog ouderwetse marmeren schakelborden te vinden.  

De oude elektriciteitsfabriek

Via een (Engelstalige) film wordt de hele bouw en geschiedenis nog eens uitgelegd.

Langs weg 13 

Het museumbezoek is een onderbreking van onze tocht met de camper zuidwaarts via weg nr 13 van Eidfjord naar Stavanger. Hoewel de weg op onze kaart als een ‘ rode weg’ staat getekend, een hoofdroute dus, is de weg op verschillende plaatsen behoorlijk smal. Zo smal dat onze camper en een tegemoetkomende vrachtwagen er niet tegelijkertijd over kunnen. We moeten dus achteruit, een paar honderd meter, tot bij een verbreding. Het lukt J allemaal goed maar leuk is anders! 

Langs het fjord, waar schapen grazen . . . .

. . .en op de steile hellingen fruitbomen staan . . . .

. . . waar je de kersen langs de weg kunt pakken en afrekenen. 

Langs woest stromende rivier. . . .

. . . . en stuivende waterval Latefossen

De staafkerk van Roldal

Weg 13 is ook weer een toeristische route en volgt eerst de grillige kustlijn van het Sorfjord, voert langs boomgaarden vol kersen, passeert enige imposante watervallen, doet Roldal met zijn staafkerkje aan en gaat via talrijke tunnels verder langs meren en kolkende rivieren. 

We wachten in het zonnetje op de veerpont van Nisvik naar Hjelmeland en stoppen op een kleine camping in Fister. 

Uitzicht op de camping in Fister

Volgens ons gidsje zit hier veel vis en dat blijkt te kloppen. J slaat hier ons avondeten aan de haak in de vorm van een zeebaars.

Gereden: Van Eidfjord naar Odda 79 km; van Odda naar Fister 158 kilometer

Overnacht: Odda Camping in Odda en Fister Camp in Fister

Weer: Blauwe lucht met witte wolken, zonnig, ca. 22 tot 24 graden. Maandagavond regenbui.

                                                                                   Ga verder naar Stavanger en Preikestolen

Stavanger en Preikestolen

2 en 3 juli, woensdag en donderdag   Dag 27 en 28

Stavanger

Het is met de camper maar een klein uurtje rijden van Fister naar de veerboot in Tau. Daar laten we de camper op de parkeerplaats achter en varen zelf met de boot naar Stavanger.  Een gemakkelijke route, want de veerboot legt vlakbij het centrum aan.

Stavanger blijkt een aardig centrum te hebben met tal van oude houten huizen, waar nu winkels en restaurants in zijn gehuisvest.  De havenkant met kleurige oude pakhuizen wordt ook hier deze dag  gedomineerd door twee enorme cruiseschepen, van waaruit de passagiers de stad overstromen.

Het leukst vinden we de oude stad: een lange straat met oude witte houten huizen, vaak opgesierd met allerlei potten en manden met bloeiende planten. 

Havenkant Stavanger

Oude stad

Oude stad

We slenteren er op ons gemak door. We lopen nog even binnen in het conservenmuseum, waar uit de doeken wordt gedaan hoe de sardines vroeger werden ingeblikt en er ook veel aandacht is voor de verschillende plaatjes op die conservenblikjes. Al met al brengen we een leuke halve dag in de stad door.

We blijven niet staan op de parking in Tau maar rijden door naar de camperplaats bij de jachthaven in Jorpeland.

Preikestolen

Van Jorpeland is het maar even rijden naar de parkeerplaats, waar de wandeling naar de Preikestolen, de Preekstoel, begint, de beroemde steile, overhangende rots, hoog boven de Lysefjord.  We zijn bepaald niet de enigen, die vandaag deze wandeling willen maken, de 600 meter hoge rots op. 

In file de Preikestolen op

Wel zo ongeveer de oudsten. Terwijl wij als zestigplussers met zorg voor lijf en leden over het uit rotsen en stenen bestaande pad omhoog klauteren, worden we regelmatig ingehaald door steeds weer een nieuwe buslading hippe twintigers en dertigers. Waar wij behoedzaam tussen en over de stenen onze weg zoeken, snellen zij letterlijk met honderden in file als hinden naar boven.  Deze drukte doet wel wat afbreuk aan het plezier van de wandeling, vinden wij.

Na 2,5 uur lopen bereiken ook wij het beroemde plateau. Aan de rand wagen wij ons niet maar ook verder van de rand is het uitzicht op het smalle fjord magnifiek. 

Uitzicht vanaf de Preikestolen in het Lysefjord

We hebben het gehaald!

Dit is hem dan, de Preikestolen

Er volgt ook nog een zware terugtocht

De terugtocht van weer 2,5 uur vonden wij lastiger en zwaarder dan de tocht naar boven. Ook naar beneden gaand moet je tussen en op de stenen en rotsen bij iedere stap een plek voor je voeten vinden. Maar we hebben het zonder kleerscheuren gehaald en daar zijn we best trots op.

Van de parkeerplaats rijden we naar de dichtbij liggende camping Preikestolen, waar we – lekker in de zon zittend - onze stijve spieren laten verwarmen.  

Meer weten over de Preikestolen - Preekstoel in goed Nederlands - en deze wandeltocht? Reishonger schreef er een inspirerende blogpost over. 

Tip: Op camping Preikestolen (onder Nederlandse leiding) kun je op maandag en donderdag mee met helikoptervluchten over de Preikestolen. De helikopter vliegt vanaf ca. 18.00 uur. De vluchten duren 10 tot 15 minuten en kosten 500 NOK pp. 

Gereden: 56 kilometer naar Tau/Jorpeland en 14 kilometer naar de Preikestolen en terug

Overnacht: camperplaats bij jachthaven in Jorpeland en camping Preikestolen in Jorpeland.  

Weer: beide dagen somber en bewolkt beginnend maar later zonnig. Circa 22 graden.

Langs de kust naar Flekkefjord

4 juli,  vrijdag  Dag 29

De zon laat het vandaag afweten. Een derde vaartocht door een fjord, de Lysefjord in dit geval, zien we met deze grijze lucht niet zitten.  We beginnen daarom op ons gemak aan de terugreis.

We nemen maar weer eens een pont, naar Forsand deze keer en rijden via Algard en Brynne naar de Noordzeekust. Daar pikken we weg 44 op, die we af rijden naar Flekkefjord. Na een vlak begin, met zo nu en dan zicht op zee, voert deze weg door een fascinerend rotsachtig landschap.  Informatieborden leren ons, dat het hier gaat om miljoenen jaren geleden gestolde lava. Zoals we al veel hebben gezien, kijken de Noren ook hier weer niet op een haarspeldbocht meer of minder en zo kronkelen we kilometers lang tussen deze lukraak in het landschap neergesmeten grijze rotsformaties door. Alsof er een kudde enorme olifanten ligt aldus J.

Eindpunt vandaag is Flekkefjord, een stadje dat eeuwenland goede verstandhoudingen heeft gehad met Holland. Hollandse zeelieden kochten hier hout op en brachten als handelswaar onder meer dakpannen en luxe goederen als pijpen en tabak, zeep, stijfsel en bleekmiddel. 

Flekkefjord

Hollandse wijk in Flekkefjord. Let op de stoep.

Er is nog altijd een klein Hollands wijkje met nauwe straatjes met witte houten huizen met stoepen voor de deur. 

N.B. Van die Hollandse zeelieden hebben we eerder gehoord. In 2012 waren we in Schotland en aan de oostkust zijn daar ook Hollands ogende huizen te vinden. 

Gereden: 168 kilometer

Overnacht: Mixparking nabij centrum, met zicht op fjord,  in Flekkefjord.

Weer: hele dag bewolkt, wel droog, ca. 19 graden

Vuurtoren van Lindesnes

5 en 6, juli,  zaterdag, zondag   Dag 30 en 31

We naderen het einde van onze reis met de camper door Noorwegen maar we hebben nog wat tijd over. Die gebruiken we door langs twee binnendoor-wegen (de 465 en de 43, beide tolwegen) naar het zuidelijkste puntje van Noorwegen te rijden: de vuurtoren van Lindesnes.  Het eerste gedeelte is weer een bochtige tocht en ook het ‘ gele’ weggetje naar Spangereid vergt de nodige stuurmanskunst.  Dit is duidelijk Noors vakantiegebied; we zien talrijke campings,  vakantiehuisjes en jachthaventjes. Vanaf Spangereid wordt het landschap kaler en uiteindelijk staat er op een rotsige punt de vuurtoren. Om nog maar eens duidelijk te maken hoe langgerekt Noorwegen is staat er een wegwijzer, die vermeldt dat het vanaf hier precies 2518 kilometer is naar de Noordkaap! 

Kleine vuurtorens die het vak nog moeten leren

Natuurlijk klimmen we op de vuurtoren, die hier in deze vorm vanaf 1915 staat. Maar al eeuwen eerder werden er op deze zuidpunt van het vasteland vuren ontstoken op zeelieden de weg te wijzen.  Er is bij de vuurtoren een tentoonstelling te bekijken over het ontstaan en de geschiedenis ervan. 

In het informatiecentrum draaien films over de bouw van vuurtorens, het leven van vuurtorenwachters en hun gezinnen en de verbondenheid van de regio met de zee.  Ook leuk is de tentoonstelling van kleine fantasievuurtorens. " Kleintjes, die het vak nog moeten leren", aldus de kunstenaar die ze ontwierp. Al met al zijn we er de rest van de zaterdag zoet.  We overnachten, samen met zo’n 20 andere campers, op het parkeerterrein, met uitzicht op de rotsachtige omgeving.

Rond de vuurtoren zijn enige wandelingen in kaart gebracht. Wij doen een poging het kustpad te lopen maar moeten het al snel opgeven. Weliswaar is her en der met een blauwe stip de loop van de wandeling aangegeven maar van een pad is geen sprake. 

We klauteren over rotsen en stenen maar als een steil stuk naar beneden opdoemt, houden we het voor gezien; dit is te moeilijk voor ons.

We troosten ons met vissoep in het restaurant/cafetaria bij de vuurtoren.

Gereden: 82 kilometer

Overnacht: parkeerterrein bij vuurtoren Lindesnes (2 nachten)

Weer: Beide dagen regenachtig, afgewisseld met droge uren met een voorzichtig zonnetje. Ca. 19 graden

Van Lindesnes via Mandal naar Kristiansand

7 juli, maandag   Dag 32

Op ons gemak rijden we naar Mandal, ook weer zo’n stadje met witte houten huizen. 
Inmiddels weten we dat  een wit huis eind 19^eeeuw gold als sjiek en duur. Witte verf kon alleen worden gemaakt met lood en dat was duur. Gewone mensen verfden hun huis daarom donkerrood of okergeel; die kleuren waren gemakkelijk te maken en relatief voordelig. Toen er in plaats van met lod ook met zink witte verf kon worden gemaakt, was die verf veel voordeliger en konden veel meer mensen zich permitteren om hun huis wit te schilderen. Wat ze dan ook prompt deden.

Mandal is de zuidelijkste stad van Noorwegen en heeft – net als Flekkefjord – vroeger veel handelsbetrekkingen gehad met o.a. Nederland Ook hier werd veel handel gedreven met hout. Mandal blijkt tegenwoordig een gezellig plaatsje met een enorme jachthaven en smalle straatjes met lage witte huizen en winkeltjes. 

We lopen er met plezier een tijdje rond voordat we doorrijden naar Kristiansand.

Zo’n 12 kilometer voorbij Kristiansand vinden we een plekje op camping Feriesenter Kristiansand, een enorme camping met toeters en bellen.  Normaal niet ons kopje thee maar we willen niet ver van de boot  overnachten en bovendien moeten we nog wassen.

Gereden: 92 kilometer

Overnacht: Camping Feriesenter Kristiansand

Weer: Eerst bewolkt, later blauwe lucht met witte wolken, ca. 20 graden


                                                                                 Ga verder met Terugreis

Van Kristiansand via Hirtshals naar huis

8, 9 en 10 juli,      Dag 33,34,35

We moeten een uur voor vertrek bij de bootterminal van Fjordline in Kristiansand zijn en dat blijkt niet overdreven.  In een efficiënt tempo worden alle auto’s en campers in rijen gedirigeerd. Als de boot aankomt wordt nog tijdens het ontschepen al weer met het laden begonnen.  De boot vertrekt op tijd en in precies twee uur en een kwartier zijn we in Hirtshals in Denemarken.

Vanaf hier is het nog precies 1002 kilometer naar huis. We rijden nog een paar honderd kilometer naar een camping bij Skaldenborg in Denemarken.

De volgende dag passeren we na zo’n 600 kilometer de grens Duitsland/Nederland. Nier ver van de grens vinden we een plekje op camping Dennenlust, waar we – tussen de Tukkers – het Nederlands elftal de halve finale tegen Argentinië zien verliezen. www.recreatieoord-dennenlust.nl

De laatste dag draaien we op ons gemak  de laatste paar honderd kilometer naar huis onder de wielen door.  

Conclusie

We hebben deze reis in 35 dagen 5150 kilometer gereden, waarvan ca. 2000 heen en terug naar Hirtshals. We waren precies 31 dagen in Noorwegen. De meeste tijd hebben we goed weer gehad; allee in Geiranger regende het echt. Ook de laatste dagen liet het weer het wat afweten en hadden we veel bewolking met zo nu en dan een bui.